28/03/2009

Asmekti


06/12/2007

Mmis n igellil


Tukkist seg Mmis n igellil, Tasuqilt sγur Musa At Taleb,
Tiẓrigin HCA 2004, L'Odyssée 2006

Luleγ-d deg seggas n 1912, sin wussan uqbel amerḍil n furar. Kkaten-d at zik yiwet n temεayt γef ussan imenza n waggur n furar: yiwet n temγart tebγa ad tεekki γef waggur n yennayer tenna-yas:

-Teẓẓek a εemmi yennayer! Iγiden-iw ffγen.
Yuγal yennayer issuter di furar yenna-yas:
-ttxilek a εemmi furar
rrḍel-iyi yiwen wass d areṭṭal
iγiden n temγart
a ten rreγ akk d ticullaḍ.

Ladγa assen yewwet-ed yiwen ugeffur! Yugar i d-ittalin di lqaεa i d-iγellin deg genni. Ur teswawi alarmi temmut temγart tameγbunt akk d lmal-is. Deg wassen ttkukrun medden asemmiḍ n wussan imezwura n furar. Imi d nek i d aqcic amenzu deg wexxam, setti tettḥarab fell-i dayen kan, tessaweḍ almi d-snulfa isem: Furulu. Yekka-d seg wemyag ''ffer'' . yettusemma yiwen ur yezmir a yi-wali, ammer ti, alamma zegreγ amnar n tebburt γef iḍarren-iw.

Ad twehmem limmer awen d-iniγ belli isem-agi, γas akken d amaynut γurneγ, ur ttsetḥiγ ara yess ger tezyiwin-iw imi lliγ ḥnineγ u d ushil. Deg wasmi d-ccfiγ, akken bγuγ nudaγ di lmux-iw, afeγ-d leḥmala akk d nniya zgant γer yidisan-iw.

Tugna d-yeγlin akka ger wallen-iw d tin n weqcic amectituḥ di lḥara nneγ, yeqqim γef yiwet n tbuqalt yennegdamen, Cabḥa, yellis εemmis tetturar yides ‘’zelleγmani’’, a s-d-tesseḥsab γef tḍuḍacin-is tiẓiḍanin imerra ara yečč. Akka i ittwaliγ iman-iw, s yiwet n tqendurt m tqelmunt, d tamellalt, tikli n ddac-ddac ma d lehḍur ugareγ iẓiwec. Akken kan sεiγ tlata iseggasen.

Baba akked εemmi d igellilen am widak yellan deg wezrib. Imi d tullas kan ay sεan, ufiγ iman-iw deg wexxam nneγ dayen kan, ifeγ ṭṭaqa n tezyiwin-iw imecaḥ ger watmaten nnsen.

ḥlima, tameṭṭut εemmi, limmer tettaf ur yi-tetttwali yara.Maca yemma, yessetma, -xwalti tiyestmatin n yemma- ḥemmelnt iyi aas; baba iteddu-yi di lebγi; setti, imi d nettat i d lqibla n taddart. Tesserwa-yi tiẓiḍanin i s-d-ttakken sya u sya, i nneqma n ḥlima. εemmi, yessnen azal n wergaz u yeẓran d acu yeswa di tejmaεt, d acu teswa tegmatt, iḥemmel-iyi am mmis. Xedmen s nnig lmuḥal i ttrebga inu.

Maca, ilaq a d-iniγ belli teffeγ-asen tirga mmxalfa; ur wwiḍen ara s iswi nnsen: d aqcic awḥid deg wexxam, γursen, yura deg qerru-w a d-rreγ lhiba i twacult.

D taεkumt ẓẓayen i uẓemẓum am nek, i wekεur d iyi-yecban! Yiwen ur s-d-yusi di lbal belli d ayen nniḍen ahat iwumi wulmeγ u asirem nnsen a t-yawi waḍu.

Zemreγ ad wwteγ yesssetma mebla cceḥa; yiwen ur d i-d-yeqqar ayγer, yessis n εemmi daγen tikwal ttaγent tiγrit deg-ufus-iw: ilaq ad lemdeγ amek a berneγ lbunyat-iw! Zemreγ ad sxesreγ awal i win iyi yehwan deg wexxam, ama meqqer ama meẓẓi, ttarran-t d nnecraḥa. Tikerkas deg-i i-d-lulent, tukerḍa γur-i i tuγ, leḥya deg udem-iw tesfeḍ . Annect-a yakk iwakken a d-ffγeγ d uwεir. Yal wa yeẓra lewεara imawlan tettağğa-d aqcic amaggad, uḥdiq u sellawen am lalla. Mačči d tasusmi ur sεin ara neγ d imenzayen leqayen i xussen warraw n Caεban: jeddi ad fell-as yeεfu Rebbi.

Faqeγ s lqima-inu mi wwḍeγ xemsa iseggasen, ssutureγ izerfan-iw u ttεeddiγ tilas. Uγaleγ d εeẓrayen i weltma tamecuḥt, tugar iyi s sin iseggasen. Ssawaleγ-as Titi. Yeqqim-as-d ara assa. Ma di lqedd, ur d i-tugar ara ; tettemcabi γur-i d ayen kan; d amendil-is akk d temzurt nni ines tamecuḥt i si tt-aεqalen. Wwteγ-tt, regmeγ-tt, sluqbeγ-tt, am weclim yeddem waḍu, ur d as-d-tuqiε ara yakk, tesεa yiwen ssber ur tettafeḍ γer tizya-s, ssaγen-as tanumi belli tiγin-is n wawal d amerwas u addud inu d azref. Yal tikkelt mi tcetka fell-i a tt-id-ččcen:

‘’ mačči d gma-m? ffreḥ tesεiḍ-t! a m t-iḥrez Rebbi! Ssfeḍ imeṭṭawen-im, εeddi suden-it.’’

Si tḥilett-agi, tawinest ‘’a m-t-iḥrez Rebbi’’ tezga tedda-d yal m’ara d-tader gma-s, teqqel-as am lḥemdu di tẓallit. Tettγaḍ-iyi ma s-ssleγ tettru-yas i yemma:

- D gma, a yi-t-iḥrez Rebbi, i yi-ččan amur-iw n weksum.

- D gma, a yi-t-iḥrez Rebbi, i-yi-sγersen amendil-iw.

Ih a weltma! Yuγalen assa d lall n wexxam, ddeεwa inem teffeγ. Rebbi iḥrez-am yir gma-m nni !

29/11/2007

Timecreṭ



Tukkist seg Ussan di Tmurt, tasuqilt sγur Kamal Bouamara, HCA 1998 ?

Awal γef wamek i d-tettili tmecreṭ yezga, ay at lɛraḍ! Ccah dγa, imi γer yiwen n ubrid i yessuffuγ!
Di tazwara ad d-yili wawal am targit, ad yazzel uhendawal.At tama n ufell ad γilen s wadda i d-yeffeγ wawal-nni. Widak n tama n wadda daγ ad as-qqaren yekka-d seg tama n ufell. ttif ihi win ur nudi fell-as, ma ulac, ad teffeγ “targit” i taddart akkin, ad tt-yaf tɛcca, hendazi, di taddart nniḍen.
- ih, d tidet, at taddart-nneγ ur urgan ara.targit n at ugemmaḍ-ihin.rnu, dinna, akken i d-qqaren medden, yella wayen yifen targit. D yiwet n taγaṭ i d yemeslkayen, ttmeslay am kečč d nek ; tessawel-ed i lɛerc i wakken ad zlun axuten(lmal). A kra i d-yettḥesisen…
- mačči d taγat , d aleqqaq! Untiqen-is imezwura, i d-qqareb, ttwafraẓen, d imeslayen.yemma-s i yeffeγ leɛqel, deg tagdi , tessawled-dindid i uguram (ṭṭaleb). Mmihḍaren am sin n lɛeqqal ! γiwlet a lγaci !
- d ayen ur iqebbel leɛqel! Tenniḍ-ed d yiwen n bu camart i d-yusan γer Tejmaɛt n ufella yules-it-id ?
- akka, ih. Ad iruḥ daγ γer wanda nniḍen, γer tudrin nniden . mačči ala nekni.
- I bucamar-a, tessneḍ-t ? teẓriḍ-t? tesliḍ-as ?
- Mačči d amcum, nekki. Aseggas-a, d yir netta. Fehmet! Tabuzeggaγt tewweḍ-ed ya. Ahat iteddu d wayen nniḍen ur neẓri ara .lḥasun, Rebbi yefka-yaγ-ed. D ttemman-nneγ ara yilin d imasayen(imḍebren) zdat n Rebbi i aγ-d-iremmqen, ama ulac ad-aγ-d-iqas!
- Ad lhun medden d temsalt-a n tmecreṭ. S ccedda neγ s talwit ad ɛemren agraw swayes ara suffγen asfel. Ma nenna-d tidet, lehḍur-a kkint tlawin deg-sen, acku aqerruy-nnsent yeɛmer ɛmrayen, rnu d nutenti daγ i yezgan d timeceyɛin : n Rebbi d Cciṭan.
- Maca, irgazen daγ ssnen d acu ara xedmen. D lɛali, ay qqaren, izgaren-a ad ten-id-naγ, imi I ten-bγan akk medden.ulayγar ar ten-nessagged nnig wannect-a.
- Mačči d ibujaden, nekni, ay qqaren Yemγaren n taddart. Tirga n tgezzanin neγ tikerkas-nnsent; ileqqaqen I d-yettmaren, lmal I d-yessawalen, ad ruḥen ad ẓemmren! Maca, di tagara, aseggas dir-it, d tidet. Ihi asfel ma yeffeγ, mačči d ayen n dir-i.
Ad d-bezren idrimen s lemγawla , ad sewwqen, ad d-asγen izgaren.imir, ad d-ibin kra yellan: ziγen ur urgan ur ten yekcim ulejlej; lǧiran-nni daγen, mi ten-terra tmara daγen, ad uγalen ad gen am yimezwura.hatan ziγ ttraǧun-aγ kan nekni ad nezwir i wakken ad amnen.
Ad d-tezzi nnuba-nnsen, ad d-asγen izgaren.Tagara, ad mɛanadent tudrin, ta ad tettɛanad ta.maca lemɛanda-nni ur tessuruf ara akkin i lɛerc, di tegti .yal yiwen isellek iman-is ! meɛlum, yelha ma nessufuγ tir tiṭ, seg tama-nneγ.ma d imcumen i
as –yeldin tawwurt, awer kkren!
......
Sin wussan i tegrest, sin iseggasen i wnebdu, lebda i lexrif. Atan usirem n Mḥend uccen.
Tafsut, tizegzewt-is, ccna n yegḍaḍ, aregreg iγeẓŗan, tiẓerwelt n igenni n yebrir, tumert n tmurt ur rzin ara ar Mḥend uccen. Netta ur yettargu ara maca yeḥrec, neẓra-t awk.
Di tegrest, irewwu-tent, yerna mačči ala netta. yella laẓ, yella usemmiḍ. D ageffur, d adfel, d aḍu. Di tregwa , ur d-igerri kra i igellil.
Daymi uccen d ugellil ksanen , di sin, tagrest.
Ma terra tmara, sin wussan kan i tegrest, yessulet ad tili: ulamek tili ddunit nniḍen.


Tasuqilt sγur Yidir Hmed ZAYED (tasdawit n tizi wezzu) ?
Lmulud At Caɛban (Mulud Ferɛun) d amyaru azwaw ameqran. Illul ass n 8 di meɣres 1913 di Tizi Hibel di temnaṭ n Tizi Wezzu.werğin yura srid s teqbaylit acku yeɣra deg wɣerbaz arumi d acu kan idlisen-ines akk wwind ɣef Leqbayel, timetti-nsen, idles-nsen d tudert-nsen s umata.
Yenɣat O.A.S di Lebyar ass n 15 meɣres 1962 di Lezzayer tamanaɣt netta d 5 yimeddukal.

Ayen yura Mulud Ferɛun

* Le fils du pauvre ("Mmi-s n igellil"), ungal, le Puy, amaẓrag Les Cahiers du Nouvel Humanisme, 1950; taẓrigt tis 2 Paris, Seuil, 1954 [Arraz aseklan "Tamdint n Ledzayer" 1950]
* Mmis n igellil (tasuqilt si tefransist sɣur Musa At Ṭaleb), Tizi Wezzu, Odyssée, 2005 (ISBN 9961-9554-7-1)
* La terre et le sang ("Akal d yidammen"), ungal, Paris, Seuil, 1953 [Arraz "Populiste" 1953]
* Jours de Kabylie ("Ussan di tmurt"), ineɛruḍen, Lezzayer, Baconnier, 1954; taẓrigt tis 2 Paris, Seuil, 1962
* Les chemins qui montent ("Iberdan d assawen"), ungal, Paris, Seuil, 1957
* Les poèmes de Si Mohand ("Isefra n Si Mohand"), isefra, Paris, Minuit, 1960
* Journal, 1955-1962 ("Aɣmis, 1955-1962"), Paris , Seuil, 1962
* Lettres à ses amis ("Tabratt i yemdukal-is"), tibratin, Paris, Seuil, 1969
* L'Anniversaire ("Amulli"), tira wer neɣni, Paris, Seuil, 1972
* La Cité des Roses ("iɣrem n lwerd"), Ungal, Lezzayer, amaẓrag Yamcom, 2007 (ISBN 978-9961-9677-06)